Vùng đất xuân lâm từ lâu đã nổi tiếng với các loại đặc sản như bành gai Hoa Dũng, kẹo cu đơ Hưng Định nhưng sẽ vẫn còn thiếu sót  nếu chưa nhắc đến món canh Măng tươi nấu giam. Theo bà Giản Thị Huệ - một người có kinh nghiệm nấu ăn phục vụ cỗ cưới hỏi giỗ chạp hàng chục năm nay trên địa bàn xã Xuân Lâm. Thì bí quyết để có được một nồi canh Măng tươi nấu giam thơm ngon thì tiên quyết phải là khâu lựa chọn nguyên liệu thông thái. Muốn thế thì măng tươi phải là loại măng tươi non, xuất xứ trên vùng Kỳ Sơn miền tây xứ Nghệ xa xôi. Giam ( cua) phải là loại giam đồng tươi ngon, béo ngậy và dùng để nấu ngay sau khi vừa mới bắt ngoài đồng về. Loại giam này có nhiều ở cánh đồng lúa xóm 7, Xuân Lâm. Gia vị nồi canh không thể bỏ qua đó là nước luộc thịt gà hoặc nước ninh xương ống ( thịt heo) ( vì để phục vụ cả một cỗ cưới hỏi hàng trăm mâm thì dùng mối nước cốt giam thôi sẽ không đủ và dội chi phí lên rất cao), vỏ quýt khô và quả ớt tươi bằm nhỏ ( nhớ loại bỏ hạt ra); Lá gừng, lá nghệ tươt đã được xắt nhỏ.

Cũng theo bà Giản Thị Huệ, quy trình chế biến nồi canh Măng tươi nấu giam như sau: Măng tươi sau khi đã sơ chế sạch sẽ, dùng dao bằm nhỏ hoặc muốn nhanh chóng tiện lợi thì lấy máy xay thịt lợn để xay nhỏ cũng được, chị em nội trợ tuyệt đối không dùng máy xay sinh tố vì măng sẽ quá nhuyễn, sẽ làm măng tươi mất đi hương vị thơm ngon cũng như chất dinh dưỡng – khi thưởng thức canh sẽ không còn ngon. Sau khi măng tươi được bằm nhỏ thì ta vắt cho ráo nước sau đó lấy chảo to rồi thêm mỡ lợn vào ( mỡ lợn sẽ tăng lên vị béo cho măng tươi), đun nóng mỡ lợn rồi cho măng tươi vào rang cho tơi ra. Ta rang cho đến khi măng tơi, khô và chuyển sang màu nâu cánh gián thì đạt. ( trong quá trình rang, chị em nội trợ lưu ý là để lửa đỏ liu riu, tuyệt đối không để măng bị cháy vì khi thưởng thức món canh sẽ nghe mùi khét). Sau đó đổ măng vào nồi nước luộc thịt gà cho măng mềm và tơi ra rồi đun hỗn hợp này sôi lên. Tiếp theo ta lấy xoong thêm dầu ăn và hành tăm vào, phi thơm lên rồi đổ nước giam ( cua) vào đun sôi; sau khi canh giam sôi ta đổ vào hỗn hợp măng và nước luộc thịt gà đã chuẩn bị trước đó rồi nấu sôi bùng lên lần nữa ( các bà nội trợ không nên để hỗn hợp này sôi quá lâu vì nước giam sẽ bị xốp – giảm thiểu chất dinh dưỡng). sau khi canh măng tươi nấu giam sôi ta tắt bếp rồi bỏ vỏ quýt khô, củ ớt tươi bằm nhỏ ( nhớ loại hạt ớt ra), lá gừng lá nghệ tươi xắt nhỏ vào nối canh. Tiếp theo nếm nếm gia vị vừa ăn rồi múc ra bát dùng để ăn với cơm nóng hoặc bún tươi đều vô cùng ngon miệng.

Món canh Măng tươi nấu giam rất phù hợp vào các dịp sum họp gia đình vào mỗi dịp cuối tuần hoặc chiêu đãi giới thiệu món ngon với bạn bè phương xa; Đặc biệt món canh này cũng rất phổ biến vào các dịp tổ chức lễ cưới hỏi, giỗ chạp hay trong các buổi tiệc tùng và sự kiện lớn.

Món canh Măng tươi nấu giam là niềm tự hào khôn nguôi của bà con nhân dân Xuân Lâm và là nỗi nhớ niềm thương của những người con xa quê khi chợt nhớ về món ngon quê nhà. Với khách thập phương thì là niềm thích thú pha lẫn tò mò, thưởng thức một lần rồi sẽ còn nhắc và nhớ mãi về một món canh bình dị mà ngon khó cưỡng.

Một số hình ảnh minh họa:

Bà Giản Thị Huệ - đang rang măng tươi, một công đoạn khá cầu kỳ để chuẩn bị cho món canh trứ danh của người dân Xuân Lâm